Włoskie, laskowe, piniowe - to tylko niektóre orzechy, goszczące na średniowiecznym stole.
ORZECH WŁOSKI
A tak naprawdę grecki, bo pierwsze dzikie odmiany pochodzą właśnie z tego kraju. Popularność orzechy włoskie zdobyły dzięki Rzymianom (dla których były symbolem płodności).
W średniowieczu zbierano je na terenach Francji, a od XV wieku zaczęto uprawiać je w Anglii. Poza jedzeniem ich na surowo były używane do przygotowywania treściwych sosów; roztarte dodawano do mięs i nadzień, używano też jako dodatku do słodkich potraw.
W medycynie niedojrzałe orzechy stosowano jako środek przeczyszczający. W kosmetyce i codziennej higienie zmielonych skorupek używano z kolei jako pilingu do twarzy. Zielone łupiny przydawały się natomiast do barwienia tkanin.
ORZECH LASKOWY
Znany i popularny w Europie i Azji Mniejszej. Uprawiano go już od IV wieku p.n.e.
Tak jak włoskie używano je najczęściej jako dodatek do sosów, mięs i deserów.
Orzechy laskowe uznawano za łatwiejsze do strawienia niż włoskie oraz za afrodyzjak. W medycynie utarte orzechy laskowe z miodem przepisywano jako lekarstwo na kaszel.
ORZECH PINIOWY
A właściwie nasiona odmiany sosny Pinus pinea występującej w rejonie Morza Śródziemnego. Na popularności zyskały dzięki Arabom. Rozpowszechniły się w kuchni włoskiej, hiszpańskiej i na terenach południowej Francji. Stosowane głównie jako dodatek do sosów, ale też jako ozdoba do potraw. W medycynie przepisywano je jako lekarstwo na kaszel i choroby płuc.
MIGDAŁY
Pochodzą z południowo-zachodniej Azji. Do Europy trafiły w czasach antycznych i zdobyły popularność w starożytnej Grecji i Rzymie.
W średniowieczu migdały nie straciły na popularności, wręcz przeciwnie. Występują w wielu przepisach, od sosów, dodatków do mięsa (głównie ptactwa) oraz do deserów w typie czegoś podobnego do marcepanu czy nugatu.
Powszechnym sposobem wykorzystania migdałów było sporządzanie „mleka”. Zalewano wrzątkiem roztarte w moździerzu migdały i odczekiwało, aż zrobi się biała zawiesina. Mleko nie psuło się, często zamieniano je więc z mlekiem pochodzenia zwierzęcego. Migdały też były jednym z podstawowych elementów pożywienia w okresach postnych.
W medycynie zarówno słodkie, jak i gorzkie migdały zalecano pacjentom jako suplement wspomagający działanie mózgu i pamięci. Utarte z cukrem natomiast uważano za środek wspomagający płodność u mężczyzn.
W kosmetyce utartych migdałów używano jako maseczek na twarz, a olej migdałowy jako środek do pielęgnacji włosów. Migdały też uważano za środek zapobiegający upiciu się.
KASZTANY JADALNE
Do Europy sprowadzili je antyczni Grecy, Rzymianie natomiast rozpowszechnili po całym imperium, aż do terenów Brytanii.
W średniowieczu uboższe warstwy społeczeństwa chętnie zbierały i jadły kasztany. Ze względu na wysoką zawartość skrobi można by je nazwać takim ziemniakiem średniowiecza.
Prażone kasztany mielono na mąkę, którą mieszano z pszenną w celu obniżenia kosztów wypieku pieczywa. Kasztany stosowano też do nadziewania drobiu i dzikiego ptactwa.
W medycynie uznawano kasztany za bardzo pożywne, ale ciężkostrawne i powodujące zaparcia.
ŻOŁĘDZIE
Z antycznych zapisków wiemy, że ludzie jedli żołędzie w czasach epoki brązu i żelaza. W średniowieczu jednak - choć dęby nie były święte jak w czasach pogańskich - orzechów tego drzewa nie jadano.
Zbierano je za to dla zwierząt. Niekiedy wypędzano stada świń do lasów dębowych, gdzie żywiły się same, przy okazji oczyszczając poszycie.
Ikon. Tacuinum Sanitatis, XIV w.