Podejście Kościoła do gier planszowych i kościanych w średniowieczu było ambiwalentne. Z jednej strony potępiano ten rodzaj aktywności, z drugiej strony aprobowano ich aspekt dydaktyczny. Co to oznacza?
LOS
Pod koniec starożytności i na początku średniowiecza pojawiło się podejrzenie co do etyczności gry w kości, gier typu tabula (planszówki z pionkami, a czasem kostką), a potem szachów. Kościół potępiał je ze względu na stawki, o jakie grano, czyli zwykle o pieniądze.
Najwięcej zastrzeżeń Kościół miał wobec gry w kości jako gry losowej. Stawała ona w poprzek poglądowi związanemu z pojmowaniem czasu: należał on do Boga i człowiek nie mógł w niego ingerować. Losowość postrzegano z kolei jako próbę antycypacji przyszłości.
Sądzono ponadto, że gry prowadzą do wzmożenia emocjonalnego i skutkują przeklinaniem i stosowaniem przemocy.
STRATA CZASU
Gry były – zdaniem wielu duchownych – stratą czasu, co prowadziło do pochłonięcia i w efekcie do grzechu zaniedbania. W niektórych regionach w XIV w. postulowano choćby, by nie grać w gry przed południem – ten czas należało poświęcić na modlitwę.
SZACHY
W najmniejszym stopniu Kościół krytykował szachy. Co więcej, wiele zapisków z sądów kościelnych wskazuje na to, że duchowni chętnie w nie grali (i byli za to karani). Wielu z dostojników pochodziło w końcu z rycerstwa i szlachty, a w tej warstwie społecznej szachy stanowiły wyznacznik statusu, element tradycji i metodę uczenia myślenia strategicznego.
Szachy wśród możnych cieszyły się dużą estymą. Grali w nie zarówno Kazimierz Wielki, jak i Władysław Jagiełło. W swoich zbiorach rodowych szlachta przechowywała bierki szachowe z kości zwierząt, kości słoniowej, poroża, a od XIII w. z drewna. Popularnością cieszyły się też szachy arabskie, w których bierkom nadawano kształty geometryczne (Arabowie nie mogli rzeźbić rzeczywistości, np. figur konia).
Za: prof. Robert Bubczyk i dr Agnieszka Stempin, https://bit.ly/3mJax1j
Fot. Bierka szachowa z kości słoniowej przedstawiająca rycerza, Anglia XIII w., Ashmolean Museum, Oxford, UK
Comments