Czas wolny chłopa podyktowany był kościelnym kalendarzem (dni świąteczne, podczas których nie można było pracować) oraz dobrocią właściciela ziemskiego. Święta w średniowieczu opisywaliśmy już kiedyś tu: https://www.facebook.com/GRHRoutiers/posts/2580727678634157.
Poza świętami oraz niedzielami średniowiecznego chłopa z pracy nieraz na cały tydzień zwalniały śluby, pogrzeby czy chrzciny. Odpoczywano również wtedy, gdy w sąsiedztwie pojawiali się obwoźni kuglarze czy bardowie – w tym wypadku chłop mógł żądać od feudała wolnego.
ILE PRACOWAŁ CHŁOP?
W Anglii w wiekach średnich pracę na rzecz lorda należało wykonywać przez 3 dni w tygodniu. Był to obowiązek w systemie feudalnym, który przyjął się niemal w całej Europie. Według opracowania Julieta Shora w okresie dobrych płac w XIV-wiecznej Anglii chłop, by uzyskać swoje przeciętne dochody, mógł pracować zaledwie 120 dni w roku. Średnio jednak, jak szacuje Shor, na przestrzeni wieków prosty chłop przepracowywał 2/3 roku u seniora.
A ile trwał przeciętny dzienny czas pracy chłopa? Niemal od świtu do zmierzchu (16 godzin w okresie letnim, 12 w wiosennym i jesiennym). W tym czasie przysługiwały mu jednak przerwy. Według zapisków biskupa Jamesa Pilkingotona chłopu przysługiwała przerwa śniadaniowa, obiadowa, na kolację, na popołudniową drzemkę, jak i również na poranne i popołudniowe (midmorning and midafternoon) przerwy na odpoczynek. W efekcie pracę, wykonywaną od zmierzchu do świtu, można było skompensować do około 8-9 efektywnych godzin.
Co więcej, również w średniowieczu panowała zasada "u siebie rób jak u siebie, a u innych tak sobie", co zilustrowano np. na ikonografii "Representation od Prowess, Idleness, and Work". Przedstawia ona unikającego pracy na lordowskiej ziemi chłopa, leżącego pod drzewem. Feudalizm opierał się na wzajemnej współpracy, wynikającej ze ściśle określonej roli, jaką miała każda klasa społeczna. W przypadku, gdy pan był bardzo surowy i wymagający w stosunku do swoich chłopów, ci mogli stosować taktykę biernego oporu, wykonując swoją pracę w minimalnie wymaganym zakresie. Co ciekawe, zdarzały się często również przypadki, gdy chłop był porywany (za zgodą chłopa) do pracy u innego lorda.
JAK PRACOWAŁA EUROPA?
Angielscy chłopi w czasach średniowiecznych na tle sąsiadów nie mieli aż tak dużo dni ustawowo wolnych od pracy. Według Edith Rodgers (“Discussion of Holidays in the Later Middle Ages”, Columbia University Press, 1940) w Hiszpanii łącznie można było celebrować dni wolne w liczbie 5 miesięcy, a we Francji było to 180 dni.
Dla porównania, w roku 2019 w Polsce będzie 62 dni wolnych od pracy (święta i niedziele), a licząc soboty - 114.
CZY TO DUŻO?
Wymiar czasu pracy chłopa (robotnika) w Anglii na przestrzeni wieków:
XIII wiek: dorosły chłop - 1620 godzin rocznie (wyliczenia Gregory’ego Clarka);
XIV wiek: przeciętny chłop - 1440 godzin rocznie (wyliczenia Nory Ritche);
XIII – XV wiek: angielski robotnik (worker) - 2309 godzin rocznie (wg Juliana Shore);
1400-1600: górnik-farmer - 1980 godzin;
1840 r.: przeciętny robotnik - od 3105 do 3588 godzin (69-godzinny tydzień pracy!);
1988 r.: przeciętny robotnik - około 1856 godzin rocznie;
2019 r.: przeciętny Smith - 2088 godzin rocznie.
Tekst: Rafal Opara
Za: British Library; James E. Thorold Rogers, "Six Centuries of Work and Wages"; H.S. Bennett, "Life on the English Manor"; Douglas Knoop and G.P. Jones, "The Medieval Mason"; lordsandladies.com; Edith Rodgers, "Discussion of Holidays in the Later Middle Ages"; groups.csail.mit.edu; thefinertimes.com
Opmerkingen