Guziki. Jakie były i jak je robiono?

Wiek XIV to wiek guzikozy. Zapinało się wszystko: rękawy, suknie z przodu, robe pod szyją. Co więcej, guziki bywały tak małe (nawet 3 mm!) i gęsto przyszywane (co 5 mm), że na długości 31,5 cm bywało ich aż 46 sztuk!

Taki układ spełniał dwa zadania: miał spinać ze sobą dwa brzegi tkaniny i być dekoracją dla szaty. Były tak cenne, że gdy szata się zniszczyła, zostawiano z niej guziki i przyszywano je do nowej.

Najpopularniejszymi znaleziskami, które zachowały się na tyle, by zaobserwować technikę robienia dziurek i materiałowych guzików, jest znalezisko z Herjolfsnes na Grenlandii, z Londynu oraz Nieuwensijk z Amsterdamu.

ODLEWANE GUZIKI

Poza materiałowymi popularne były też guziki odlewane z cyny, brązu, cynołowiu albo mosiądzu. W przeciwieństwie jednak do materiałowych, nie dysponujemy znaleziskami, na których guziki wciąż przytwierdzone byłyby do tkaniny. Prawdopodobnie dlatego, że przyszywano je w inny sposób: nie na jednej nici, ale każdy z osobna (pokazują to znaleziska z renesansu). Odlewane guziki były droższe i pełniły niekiedy funkcję biżuterii. Na przykład w 1351 r. książę Orleanu mógł pochwalić się zestawem 25 złotych guzików z diamentami, otoczonymi czterema perłami.

WIELKOŚĆ GUZIKÓW

W XIV wieku guziki osiągały rozmiar ok. 5 mm średnicy. W późnym średniowieczu guziki wypłaszczały się i rosły i z kilku milimetrów przybierały rozmiary od 14 do 35 mm średnicy. W środek wszywano na przykład kawałek drewna, rogu lub dysk z innego tworzywa.

Guzików nie przebijano na wylot, ale przyszywano za zebraną z materiału „nóżkę”.

JAK ROBIONO GUZIKI MATERIAŁOWE?

Guziki wykonane były z tkanin, wypchane materiałem do uzyskania twardości. W jaki sposób? Z materiału wycinano kółka, następnie zbierano fastrygą dookoła i ściągano guzik w grzybka lub kulkę. Najwygodniej jest zebrać materiał na tyle, by móc zawinąć brzegi do środka i wypchać nimi guzik. Następnie kulkę/grzybka wzmacniano nicią.

JAK PRZYSZYWANO GUZIKI?

Przyszywano je na samej krawędzi ubioru (nie w odległości kilku milimetrów, jak robimy to dzisiaj). Przy małych guzikach wzmacniająca zakładka materiału wynosiła zaledwie 3 mm szerokości.

Za: ‘Textiles and Clothing: Medieval Finds from Excavations in London, c.1150-c.1450’ by Elisabeth Crowfoot, Frances Pritchard, Kay Staniland,1992, Museum of London