AKWAMANILA, AQUAMANILE (łac. aqua – woda, manus – ręka) – metalowe lub ceramiczne naczynie na wodę, do polewania rąk, początkowo podczas obrzędów liturgicznych, później także stosowane w domach świeckich.
Aquamanilia (l. mn.) były naczyniami pustymi w środku, miały formę zoo (lwy - około jedna trzecia ocalałych przykładów, barany, konie, zwierzęta mityczne, itp.) lub antropomorficzną, jeden wlew, uchwyt. Wylew znajdował się najczęściej w pysku zwierzęcia. W XV-to wiecznych egzemplarzach pojawiają się wylewy w kształcie dodatkowej tulejki, kranika.
Akwamanile wykonane z brązu, srebra i złota były wykorzystywane przez szlachtę i duchowieństwo. Ceramiczne służyły prawdopodobnie warstwom średnio zamożnym.
Setki zachowanych przykładów, z wieków od XII do XV, świadczą o ich popularności w średniowieczu. Znalezione egzemplarze wyrobów ceramicznych są rzadsze ze względu na kruchość materiału, z jakiego zostały wykonane.
Posiłki zaczynały się i kończyły myciem rąk. Akwamanile były więc praktycznym rozwiązaniem w czasie wspólnego biesiadowania. Ręce myto nad miską, w którą zbierano zużytą wodę. Mycie rąk było również ważnym aspektem średniowiecznej etykiety dworskiej. Na wyszukanych ucztach akwamanile, poza użytecznością, były także wystawnymi dekoracjami stołu.
Nazwa aquamanile została zastosowana dla tego typu naczynia w XIX wieku. Pierwotna nazwa to lavoratorium, a miska zbierająca wodę - manilia.
W ‘Mesnagier de Paris', XIV-to wiecznej książce kucharskiej zawierającej także porady dotyczące prowadzenia domu, podano następującą recepturę na wodę do mycia rąk:
'Pour faire eaue a laver mains sur table, mectez bouillir de la sauge, puis coulez l'eaue et faictes reffroidier jusques a plus que tiede. Ou vous mectez comme dessus comomille et marjolaine, ou vous mectez du romarin, et cuire avec l'escorche d'orenge. Et aussi feuilles de lorier y sont bonnes.'
W wolnym tłumaczeniu: Aby umyć ręce przy stole zagotuj szałwię w wodzie, następnie odcedź i pozostaw do ostygnięcia, aż woda będzie letnia. Lub zagotuj wodę z rumiankiem i majerankiem, lub z rozmarynem i skórką pomarańczową. Także liść laurowy się nada.
Tekst: Agnieszka Jurgielewicz
Fot: Aquamanile of red earthenware in the form of a stag covered with a yellow glaze tinged with green. It has a tubular body and the antlers lie back to form the handle. The hind legs are missing. Found in Rye, UK and dated around 1300-1399. Sizes: Height: 24 cm, Length: 35.5 cm. Victoria and Albert museum, London, UK.
Comments