Chłopi w średniowieczu dzielili się na wolnych i niewolnych (pańszczyźniani – „najbiedniejsi z biednych”/Frederic Maitland) oraz na bogatych i biednych. Chłop pańszczyźniany mógł być niekiedy bogatszy niż chłop wolny – zyskiwał tym samym wyższą pozycję na wsi.
Socjologowie dzielą chłopów w Anglii na trzy warstwy:
- warstwa najniższa – obejmowała chłopów bez ziemi lub tylko z jej małym skrawkiem.
- średnia – w jej skład wchodzili chłopi z 12-20 akrami ziemi, które wystarczyły na utrzymanie wielopokoleniowej rodziny, a nawet wykupienie się od pana,
- majętni posiadacze ziemscy – mieli nawet po 100 akrów ziemi, niektórzy w przyszłych pokoleniach awansowali do stanu szlacheckiego.
Jak ten podział miał się do statystyk? Co piąty angielski chłop miał do dyspozycji ok. 20 akrów ziemi, co trzeci – 12-16 akrów. Z każdym kolejnym wiekiem – wraz ze wzrostem populacji i przekazywaniem potomstwu spadków – gospodarstwa ulegały rozdrobnieniu.
Poza chłopami na wsi mieszkał np. kowal, piekarz lub młynarz. Istotna była hierarchia – osoby wybierane na urzędy tworzyły lokalną elitę (ich nazwiska często powtarzały się w aktach). Sezonowo na wsi przebywali też „obcy”: robotnicy, wędrowni rękodzielnicy, wagabungowie. Za ukrywanie obcych wieśniakom groziły wysokie grzywny.
Rozwarstwienie wśród chłopów było duże, a majątek nie rozkładał się równomiernie na rodziny i wsie. Większy nacisk kładziono na uprawę woli niż na hodowlę zwierząt.
Statystyczne gospodarstwo angielskiego chłopa w pełnym średniowieczu miało:
- 6,2 owcy
- 4,5 krowy lub cielaka
- 3,1 świni
- 2,35 konia lub wołu
Teoretycznie zabraniano sprzedaży ziemi – miała być ona przekazywana spadkobiercom. W praktyce już w XIII w. w aktach sądowych powiela się wiele dowodów transakcji. Odbywały się one nie tylko między wolnymi chłopami, ale też pańszczyźnianymi – wymagana była tylko zgoda lorda. Proces pogłębiał rozwarstwienie społeczne i tworzenie bogatej elity chłopskiej w XIV w.
JAK LICZONO PRACĘ?
Pracę, która służyła m.in. do rozliczania zaangażowania dzierżawców, liczono na sztuki. Np. 1 praca = 1 dzień bronowania = uwianie 30 snopków jęczmienia = uwianie 24 snopków pszenicy = zebranie o oczyszczenie torby orzechów = transport towaru własnym wozem.
Praca była najdroższa o okresie żniw i po nich, czyli od 1 sierpnia do 29 września (św. Michała).
Na niewolnych chłopach wisiały też dodatkowe obciążenia, np. opłata za dom w obszarze danego gospodarstwa, kary. Chłop, który chciał opuścić majątek, musiał zrealizować równowartość rocznej opłaty.
Za: Joseph Gies, Frances Gies, Życie w średniowiecznej wsi, wyd. Znak
Ikon. Tacuina Sanitatis, 14th century
Comentarios